Se puede !


Precies 3 jaar geleden schreef ik onderstaande tekst. Het is een terugblik op een van de meest ingrijpende ervaringen die ik ooit meemaakte.


De voorbije 3 maanden heb ik het grootste deel van mijn tijd doorgebracht in een residentiële gemeenschap voor rehabilitatie van drugsverslaafden (Comunidad terapeutica Villamavida, CTV). Villamavida ligt in het heuvelland buiten Concepción, de tweede grootste stad van Chili, zo’n 500 km ten zuiden van Santiago. De CTV is een instelling die afhangt van het netwerk van de Hogar de Cristo. Deze NGO, gesticht door de heilige Pater Alberto Hurtado sj in het midden van de vorige eeuw, doet aan opvang en vorming van de armsten in de Chileense samenleving. Honderden structuren, verspreid over het hele land, hangen af van de Hogar de Cristo.

In de CTV verblijven gemiddeld zo’n 40 mannen, in twee afdelingen : jongeren tussen 15 en 18 jaar en volwassenen. Het is uitzonderlijk dat je hier gasten (chiquillos) ontmoet ouder dan 40 jaar. Er bestaan wel degelijk drugsverslaafden van die leeftijd. Maar vermits velen beginnen te “gebruiken” aan 10-11 jaar, is de hersen- en andere schade op de leeftijd van 40 al te groot om nog met voldoende kans op succes een rehabilitatie aan te vatten. De chiquillos worden dag en nacht begeleid door een uitgebreid team van opvoeders/therapeuten, psychologen, sociaal assistenten en psychiaters.

Gedurende deze drie maanden heb ik het leven van de chiquillos gedeeld. De eerste week heb ik ingewoond. Daarna kwam ik enkel overdag. Ik werkte met hen in de tuin en de keuken, at samen met hen en nam deel aan de therapieën. De laatste weken was ik voldoende vertrouwd met het geheel om zelf therapieën te leiden. Daarnaast had ik veel individuele gesprekken, ging ik voor in vieringen en animeerde ik een bijbelgroepje.

Het onthaal was heel hartelijk. Van meet af aan. De chiquillos geven een vrolijke indruk. Ze onderscheiden zich, op het eerste zicht althans, niet zozeer van hun generatiegenoten. Uitzonderingen niet te na gesproken. Hun kledij is verzorgd en ze ruiken lekker. Niet toevallig. Immers, het maakt deel uit van de rehabilitatie dat ze zich twee maal per dag moeten douchen en dat ze moeten letten op hun kleren. Niet evident. Immers, de meesten hebben de voorbije jaren op straat geleefd. Ze konden doorgaans ’s nachts wel terecht in het huis van hun ouders of van een ander familielid. Maar de drugsverslaving maakte dat ze daar overdag helemaal niet meer welkom waren. Allen hebben veel gestolen, ook thuis, om hun drugs te kunnen betalen. En regelmatig “gebruikten” ze verschillende dagen aan één stuk, zonder naar huis te komen. Bijna allen leefden in een logica van geweld. Een kleine helft heeft gedood. Velen hebben in de gevangenis gezeten. De tatoeages op de armen dienen vaak om littekens te verbergen, sporen van gewelddadige vechtpartijen.

Velen zijn slachtoffer van generatiearmoede. Vader onbekend, opgegroeid in een weeshuis, verstoten door de ouders, moeder prostituee, misbruikt als kind, lijm snuiven om de honger niet meer te voelen, fysieke mishandeling, alcoholisme en drugsgebruik van de ouders, de helft van de familie in de gevangenis, drie gezinnen in een huis met vier kamers … het zijn ingrediënten van het levensverhaal van een groot deel van de chiquillos.

De vrolijkheid, het dansen en zingen zeggen meer over de Zuidamerikaanse volksaard dan over de diepere beleving van de chiquillos. Vaak zag ik wezenloze blikken. En dan zwijg ik nog over wat verteld wordt in de individuele gesprekken of in de groepstherapieën. Ik begrijp nu beter wat Freud bedoelt met “doodsdrift”. De een of de ander vertelde me hier hoe hij, binnen de geweldspiraal waarin hij leefde, hoopte dat iemand hem zou doden. Dat het eindelijk gedaan zou zijn. Soms werd bewust met de dood geflirt werd, in de hoop dat …

Aan de ingang van de CTV staat een groot bord met daarop “Del dolor a la esperanza” : “van pijn naar hoop”. Dit is de uitdaging die de CTV zich dagelijks vooropstelt. Mensen die leven aan de rand van de menselijkheid toelaten te ervaren dat ook in hen schoonheid, zachtheid, respect, vaardigheid, waardigheid, en liefde schuil gaat. Net zoveel als bij andere mensen. Het ignatiaanse “magis ”, de pedagogie van de uitmuntendheid, van de “humaniora ” werkt. Niet alleen voor keurige collegeleerlingen. Maar ook voor diegenen die helemaal onderaan de sociale ladder staan, of nog lager.

Ik heb hier de voorbije maanden veel leed aanhoord. Maar ik heb hier ook hoop zien geboren worden en groeien. Hoop dat het toch mogelijk is, dat de vicieuze cirkel kan doorbroken worden, dat de schoonheid en de vreugde van het menszijn binnen bereik komt. De chiquillos leren hier, met vallen en opstaan, omgaan met regels. Ze leren zich houden aan afspraken. Ze krijgen verantwoordelijkheid en vertrouwen. Veel vertrouwen en geleidelijk aan ook verantwoordelijkheid. Ze leren hier spreken en luisteren. Zonder onderbroken of uitgelachen te worden. In de CTV leren ze hun levensverhaal te verwoorden en te aanvaarden. Ze leren hier omgaan met hun gevoelens. Sancties zijn uiterst uitzonderlijk. Allen zijn hier uit vrije wil. In probleemsituaties worden ze dan ook steevast voor hun verantwoordelijkheid geplaatst en moeten ze kiezen. Ze leren hier ook kijken naar de toekomst en deze voor te bereiden.

Er wordt professionele en individuele begeleiding aangeboden, daar waar nodig. In de groepstherapieën beperken de psychologen en therapeuten zich vooral tot het omkaderen en bewaken van de dynamiek. De grootste inbreng komt van de chiquillos zelf. Zij bevragen mekaar en geven raad. Ze leren dit razendsnel. De kwaliteit van hun inbreng is verschillend, maar soms onwaarschijnlijk hoog. En het gaat hier doorgaans over mensen met een uiterst beperkte intellectuele vorming.

Het aantal chiquillos dat zich 100% kan rehabiliteren is beperkt. Velen verlaten de CTV voortijdig. En hervallen is niet uitzonderlijk. Een begrip dat vaak gebruikt wordt is dat van “het beperken van de schade”. Inderdaad, ook al heeft iemand maar 1 maand in de gemeenschap verbleven, hij zal hier gegarandeerd iets bijgeleerd hebben dat hij niet zal vergeten.

Ik heb hier onvoorwaardelijk geloof in de mens ervaren. Hier wordt grof gewed, op elke mens. Hoe klein de kans op welslagen ook mag lijken. Toch een kans geven. En dit maakt wonderen mogelijk. Bij de chiquillos. Maar ook in hun families. Ook dezen worden immers begeleid. En de vorming die de chiquillos krijgen in de CTV, enten ze op hun beurt op de familiecultuur.

De Hogar de Cristo – thuis van Christus – heeft 6 therapeutische gemeenschappen, verspreid over Chili. In totaal runt de Hogar hier meer dan 800 werken. Deze gemeenschappen vragen een enorme financiële inspanning. De omkadering is immers professioneel, enerzijds. En de chiquillos hebben zelf geen geld. Maar, zoals Matteüs 25 het vraagt, hier wordt bewust gekozen voor de allerkleinsten. In het voetspoor van Pater Hurtado sj.

Wekelijks worden een of meer nieuwe chiquillos in de gemeenschap onthaald. Na de voorstelling gaan allen in een dichte kring staan, zoals rugbyspelers. En dan is er een die op vragende toon roept “ se puede ?” : “kan het”. En allen schreeuwen dan als antwoord, alsof hun leven ervan afhangt : “se puede !, se puede ! , se puede !” Ja, het is mogelijk!

Calera de Tango, Chili
2 februari 2006


Wil je foto’s zien en meer lezen over mijn ervaring in de CTV, surf dan naar :
http://spaces.msn.com/members/nikolaasinchili/

Reacties

Meest gelezen

Homo-zegen: heeft paus Franciscus zich vergist? Enkele bedenkingen van Nikolaas Sintobin sj

Ignatius van Loyola legt uit hoe je, met een té drukke agenda, toch je rust kan bewaren

Hoe paus Franciscus reageert op zijn eigen, spontane woede - Homilie van Nikolaas Sintobin sj voor de derde zondag van de 40-dagentijd

Rik Torfs over jezuïetenhumor: het verschil tussen Kardinaal Müller en Nikolaas Sintobin sj

Over geluk dat niemand je kan afpakken - Het getuigenis van Etty Hillesum

Het verschil tussen geestelijke vreugde en het “je lekker voelen”

Wat doet de Paus daar toch met die opgestoken vinger? - Heerlijke videobeelden

Hoe handelen als je slecht nieuws krijgt: het voorbeeld van Ignatius van Loyola - Ignatiaans leiderschap (7/10)

Bidden met de Bijbel - een nieuw boek van Nikolaas Sintobin sj